Emigracja to jedna z największych życiowych decyzji. Zaczynając nowe życie w obcym kraju, wielu naszych rodaków oczekuje lepszych możliwości zawodowych, godnych warunków pracy i stabilizacji. Jednak rzeczywistość nie zawsze okazuje się prosta. Wielu Polaków boryka się na co dzień z problemami w miejscu pracy – od nieuczciwego traktowania, przez złamanie praw pracowniczych, aż po otwartą dyskryminację i niesłuszne zwolnienie. Część naszych klientów przez nawet wiele lat pracy może nie mieć większych trudności w miejscu zatrudnienia, jednak gdy pojawi się problem, okazuje się, że nie znają oni swoich podstawowych praw pracowniczych.
Piszę ten artykuł jako osoba, która od ponad 15 lat działa na terenie Wielkiej Brytanii jako Employment Law Advocate, regulowana i autoryzowana przez FCA. Wspieram Polaków oraz przedstawicieli innych społeczności, pracowników a także małe i średnie biznesy w sprawach związanych z Prawem Pracy oraz zasobami ludzkimi (HR). 98% moich klientów trafia do mnie z polecenia – to najlepszy dowód zaufania, ale też wskaźnik tego, jak wielkie znaczenie ma skuteczna pomoc w trudnych sytuacjach.
Prowadzę sprawy w Trybunale Pracy, a moją dewizą jest to, że warto walczyć o swoje prawa. Efektem tej walki jest często poprawienie sytuacji w pracy, satysfakcja a w przypadkach kiedy sprawa trafia na drogę sądową – finansowa rekompensata.
Zapraszam do przeczytania przewodnika o tym, jak wygląda ochrona praw pracowniczych w Wielkiej Brytanii i dlaczego Polacy oraz inni emigranci powinni aktywnie z niej korzystać.
Emigracja i rynek pracy – wyzwania
Wyjazd za granicę z myślą o pracy to dla wielu Polaków droga do stabilizacji finansowej. Jednak różnice kulturowe, bariera językowa czy brak znajomości tutejszych regulacji sprawiają, że często stajemy na gorszej pozycji niż rodowici Brytyjczycy.
Najczęstsze wyzwania, z którymi zgłaszają się do mnie klienci, to:
- niesłuszne zwolnienie z pracy,
- dyskryminacja (bardzo często z powodu choroby/niepełnosprawności oraz narodowości),
- mobbing ze strony przełożonych lub kolegów.
Niestety, wielu naszych rodaków decyduje się na przemilczenie problemu – z obawy przed utratą pracy, ze wstydu lub z niedoinformowania a także z powodu bariery językowej. To właśnie brak świadomości bywa największym wrogiem pracownika.
Najważniejsze prawa pracownika w Wielkiej Brytanii
Prawo do kontraktu i wynagrodzenia
Każdy pracownik ma prawo już od pierwszego dnia pracy do umowy (employment contract) oraz do minimalnej stawki krajowej (National Minimum Wage). Pracodawca nie ma prawa płacić mniej. W przypadku braku umowy o pracę, sąd może zasądzić odszkodowanie w wysokości od 2 do 4 tygodni wynagrodzenia pracownika.
Minimalna płaca krajowa wzrasta co roku w kwietniu. Na dzień dzisiejszy obowiązują następujące minimalne stawki za każdą godzinę pracy:
• 21 lat i więcej: £12.21
• 18-20 lat: £10
• 16-17 lat: £7.55
• Praktykanci (apprentices): £7.55
- Chorobowe (statutory sick pay): £118.75 na tydzień, maksymalnie 28 tygodni
Prawo do urlopu i przerw
Pracownikom przysługuje coroczny płatny urlop, a także przerwy w ciągu dnia pracy. Dla pracowników na pełen etat pula urlopu wynosi 28 dni w tym 8 świąt ustawowych bank holidays. Przerwa przysługuje po 6 godzinach pracy, 20 minut (bezpłatne). To jest minimum jakie należy się pracownikowi.
Prawo do równego traktowania
W Wielkiej Brytanii obowiązuje Akt Równości (Equality Act 2010), który chroni przed wszelką dyskryminacją – ze względu na płeć/zmianę płci, rasę/narodowość, wiek, religię, ciążę, bycie w związku małżeńskim lub partnerskim, orientację seksualną czy stan zdrowia. Oznacza to, że pracownik nie może być gorzej traktowany z tych powodów. Nielegalne jest dyskryminowanie pracownika z powodu na przykład, że pochodzi z Polski, mówi z akcentem, jest w ciąży, jest chory itp. W sądzie pracy można dochodzić swoich praw jeśli jest się ofiarą dyskryminacji bez wymogu stażu pracy, bywają przypadki gdzie już w procesie rekrutacji pracodawcy dyskryminują aplikantów.
Zdecydowanie za często spotykam się z sytuacją gdzie bardzo znane i duże firmy nie respektują udogodnień dla osób, które są chore. Według brytyjskiej ustawy o równości za osobę niepełnosprawną uważa się osobę, która ma fizyczne lub psychiczne upośledzenie, mające istotny (czyli wyraźnie większy niż przeciętny) i długotrwały (czyli trwający lub mogący trwać co najmniej 12 miesięcy) wpływ na jej zdolność do wykonywania normalnych codziennych czynności.
Na przykład osoba cierpiąca na depresję lub chroniczny ból pleców z reguły kwalifikuje się jako osoba niepełnosprawna według powyższej definicji. Pracownicy z niepełnosprawnością mogą mieć nieobecności z powodu swoich dolegliwości. Złamaniem prawa jest przyznanie im nagany dyscyplinarnej za nieobecności w pracy z powodu ich choroby. Jest to niestety częsty scenariusz a w końcu nawet te osoby są zwalniane z pracy. Pracownik, którego stan zdrowia kwalifikuje się jako niepełnosprawność ma prawo do rozsądnych udogodnień (reasonable adjustments), których przykładem może być nie wliczanie nieobecności z powodu niepełnosprawności do puli dni nieobecnych (sick absence). Pracodawcy często jednak łamią to prawo.
Ochrona przed niesłusznym zwolnieniem
Pracownik zatrudniony co najmniej dwa lata u jednego pracodawcy jest chroniony przed nagłym i nieuzasadnionym wypowiedzeniem kontraktu. Słuszne zwolnienie ma realną podstawę – np. restrukturyzację, poważne naruszenie obowiązków czy brak zdolności do wykonywanej pracy gdzie nie ma alternatywnego stanowiska w firmie. Najwięcej spraw w sądzie pracy toczy się o niesłuszne zwolnienie (unfair dismissal).
Prawo do wnioskowania o elastyczny wymiar pracy (Flexible Working)
Pracownik już od pierwszego dnia zatrudnienia ma prawo 2 razy w roku wnioskować o elastyczny wymiar pracy. Na przykład z powodu opieki nad dziećmi lub hobby chcesz zmienić swoje godziny/dni pracy. Należy wtedy zwrócić się z taką prośbą do pracodawcy, z reguły jest odpowiednia forma do wypełnienia dostępna w firmie.
Prawo do zdrowych i bezpiecznych warunków pracy
Pracodawca jest odpowiedzialny za to, aby miejsce pracy było bezpieczne. Jeśli pracownik ulega wypadkowi, powinien uzyskać wsparcie. Często jednak spotykam się z sytuacją gdzie pracodawcy usiłują przypisać winę wypadku pracownikowi, na przykład, że nie przestrzegał procedur Health and Safety.
Prawa dla kobiet w ciąży
Od lat spotykam się zarówno wśród pracodawców jak i pracowników, z mitem że ciąża liczy się po upłynięciu 3 miesięcy. Nieprawda. Jak tylko dostaniesz potwierdzenie w postaci testu ciążowego i/lub wizyty u lekarza gdzie zostanie potwierdzona ciąża, jesteś oficjalnie w ciąży i przysługuje Ci ochrona w miejscu pracy z tym związana.
Pracownice, które spodziewają się potomstwa mają prawo do płatnych spotkań medycznych związanych z ciążą, podczas godzin pracy. Ojcowie mają prawo do niepłatnego czasu w godzinach pracy w celu uczestniczenia w dwóch wizytach prenatalnych. Urlop macierzyński wynosi 26 tygodni (ordinary maternity leave) oraz kolejne 26 tygodni (additional leave). Ojcowie mają prawo do płatnych 2 tygodni urlopu ojcowskiego (paternity leave), które mogą być wzięte jako dwa oddzielne tygodnie w ciągu roku od narodzin dziecka. Jest też możliwość łączenia urlopu pomiędzy rodzicami, tak zwane shared parental leave. Jeśli mama wróci do pracy po 26 tygodniach urlopu macierzyńskiego ma gwarantowane prawo do tego samego stanowiska.
Pracownice w ciąży oraz powracające z urlopu macierzyńskiego są chronione przez okres 6 miesięcy w procesie redukcji etatu – przysługuje priorytetowe zaoferowanie alternatywnej pracy.
Prawo do urlopu związanego z opieką neonatologiczną (Neonatal Leave and Pay)
Urlop związany z opieką neonatologiczną przysługuje rodzicom dzieci przyjętych do opieki neonatologicznej w ciągu pierwszych 28 dni życia, które pozostają w szpitalu przez co najmniej 7 pełnych dni. Te przepisy umożliwiają uprawnionym rodzicom skorzystanie z maksymalnie 12 tygodni urlopu, oprócz innych przysługujących im urlopów, takich jak urlop macierzyński czy ojcowski. Oprócz prawa do urlopu, osoby spełniające wymogi dotyczące ciągłości zatrudnienia oraz minimalnego progu dochodów mają prawo do ustawowego zasiłku związanego z opieką neonatologiczną.
Urlop rodzicielski (Parental Leave)
Każdy rodzic ma prawo do 18 tygodni bezpłatnego urlopu rodzicielskiego na każde dziecko do ukończenia 18 lat. Maksymalnie można wykorzystać 4 tygodnie urlopu rodzicielskiego na jedno dziecko w ciągu roku kalendarzowego. Wielu pracowników nie wie o tej możliwości!
Urlop z tytułu żałoby po dziecku (Parental Bereavement Leave)
Pracownicy mają prawo do dwóch płatnych tygodni urlopu z tytułu żałoby po utracie dziecka, jeśli dziecko zmarło przed ukończeniem 18. roku życia, urodziło się martwe po 24 tygodniu ciąży lub w przypadku bardzo wczesnej śmierci niemowlęcia. Prawo do tego urlopu przysługuje od pierwszego dnia zatrudnienia i musi być wykorzystane w ciągu 56 tygodni od dnia śmierci dziecka. Prawo to dotyczy rodziców biologicznych, adoptujących, opiekunów, a także partnerów żyjących w długotrwałym związku z rodzicem dziecka.
Czas wolny z powodu sytuacji związanych z osobami zależnymi (Time Off for Dependants)
Pracownicy mają prawo do „rozsądnego” czasu wolnego, aby poradzić sobie z nagłymi sytuacjami dotyczącymi osób od nich zależnych, które mogą wymagać ich natychmiastowej pomocy/opieki, na przykład:
- choroba lub uraz osoby zależnej,
- śmierć osoby zależnej,
- brak opiekuna,
- zdarzenie w szkole dziecka.
Osoby zależne to m.in. współmałżonek, partner, dziecko, rodzic, osoba mieszkająca z pracownikiem lub taka, która jest zależna jeśli chodzi o jej opiekę.
Nie ma ustawowego limitu na liczbę razy, kiedy można wziąć taki czas wolny, a pracodawca nie musi za ten czas płacić (chyba że wskazano inaczej w umowie lub regulaminie).
Pracownik musi powiadomić pracodawcę jak najszybciej i uzgodnić długość czasu wolnego.
Czas ten nie przysługuje, gdy sytuacja była znana wcześniej i można było wcześniej zorganizować opiekę.
Urlop opiekuńczy (Carer’s Leave)
Pracownicy mają prawo do jednego tygodnia niepłatnego urlopu w roku na opiekę lub organizację opieki nad osobą z długoterminowymi potrzebami opiekuńczymi.
Prawo to obowiązuje od pierwszego dnia pracy. Osobą zależną może być współmałżonek, partner, dziecko, rodzic, osoba mieszkająca w tym samym gospodarstwie domowym lub osoba zależna np. starszy sąsiad.
Urlop opiekuńczy może być wykorzystywany elastycznie (np. po pół dnia) na zaplanowane lub przewidywane zobowiązania opiekuńcze. Pracodawca nie może wymagać od pracownika dostarczenia dowodu, że sprawuje opiekę – to pracownik musi zgłosić potrzebę urlopu.
Prawo do emerytury
Prawo do emerytury w Wielkiej Brytanii przysługuje osobom, które osiągnęły ustawowy wiek emerytalny, od 2026 roku będzie stopniowo wzrastał. Aby otrzymać pełną państwową emeryturę (State Pension), trzeba mieć zazwyczaj przepracowane i odprowadzone składki National Insurance przez co najmniej 35 lat. Osoby, które miały krótszy okres składkowy (minimum 10 lat), mogą uzyskać częściową emeryturę. Pełna emerytura państwowa od kwietnia 2025 roku wynosi £230 tygodniowo, czyli prawie £12,000 rocznie.
Polacy pracujący w Wielkiej Brytanii mają prawo do brytyjskiej emerytury, a jeśli pracowali również w Polsce, mogą łączyć lata składkowe z obu krajów w ramach unijnych zasad koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Ważne jest regularne opłacanie składek i monitorowanie swojego okresu ubezpieczeniowego, ponieważ od 6 kwietnia 2025 roku możliwość uzupełniania braków w składkach została ograniczona do 6 lat wstecz.
Najczęstsze problemy Polaków – i jak z nimi walczyć
Dyskryminacja
Historie moich klientów pokazują, że dyskryminacja ze względu na narodowość jest niestety częsta. Żarty z akcentu, celowe formalne spotkania bez tłumacza, pomijanie przy awansach, gorsze traktowanie – to wszystko stanowi naruszenie prawa. Bardzo często też pomagam pracownikom, którzy są gorzej traktowani ze względu na swoją chorobę. W wielu przypadkach można wystąpić do Trybunału Pracy i domagać się rekompensaty finansowej.
Mobbing i bullying
Mobbing nie dotyczy tylko menedżerów wywierających presję, ale także kolegów z pracy. Obrażanie, ośmieszanie, izolowanie – to sygnały, których nie można bagatelizować. Z czasem będzie tylko gorzej. Dlatego warto dać sobie pomóc, zrobić wszystko co tylko możliwe żeby zmienić na lepsze sytuacje w pracy.
Niesłuszne zwolnienia
W Wielkiej Brytanii pracownicy mają prawo do uczciwego traktowania przez swojego pracodawcę. Jeśli zostaniesz zwolniony w sposób niesprawiedliwy, możesz mieć prawo do odszkodowania lub/i przywrócenia do pracy. Zwolnienie może zostać uznane za niesłuszne, jeśli pracodawca:
- nie miał poważnego powodu, aby zakończyć zatrudnienie (np. zwolnił Cię bez powodu lub z powodu, który nie jest uzasadniony prawnie),
- nie postępował zgodnie z prawidłową procedurą dyscyplinarną lub/i nie dał Ci szansy obrony,
- potraktował Cię niesprawiedliwie w porównaniu z innymi pracownikami,
- zwolnił Cię z powodu, który jest automatycznie niesłuszny, np.:
– ciąża lub urlop macierzyński,
– zgłoszenie problemu w pracy (tzw. whistleblowing),
– przynależność do związku zawodowego.
Nieuczciwe praktyki płacowe
Zdarza się, że pracodawcy próbują ‘’oszczędzać” na wypłatach, pomijając nadgodziny czy wypłatę urlopów czy też wypowiedzenia (notice pay). Podczas nieobecności z powodu choroby (sick absence) naliczany jest urlop tak jakbyś był w pracy. Warto pamiętać, że każdy pracownik ma prawo do sprawiedliwego rozliczenia.
Jak dochodzić swoich praw – krok po kroku
1. Skarga wewnętrzna
Pierwszym krokiem (w większości sytuacji) powinno być zgłoszenie problemu u pracodawcy, najczęściej firmy mają procedurę nieformalnej skargi. Jeśli nie będzie poprawy sytuacji w krótkim czasie, należy złożyć formalne zażalenie tzw grievance, koniecznie w formie pisemnej do wydziału kadr,HR, lub menadżera (chyba że firma ma inne procedury).
2. Mediacja z ACAS
Jeśli rozmowa/pisemne zażalenie nie przynosi skutku, można skorzystać z pomocy ACAS – instytucji, która bezpłatnie wspiera obie strony w znalezieniu rozwiązania.
3. Trybunał Pracy
Kiedy wszystkie inne opcje się wyczerpią, pozostaje droga sądowa. W Trybunale Pracy można walczyć o odszkodowanie, przywrócenie do pracy i oficjalne uznanie naruszenia prawa. Tutaj jednak należy pamiętać o terminach sądowych. W większości przypadków masz tylko 3 miesiące minus 1 dzień od daty kiedy pracodawca złamał prawo, na wniesienie sprawy.
Dlaczego warto skorzystać z pomocy profesjonalisty
Moje doświadczenie pokazuje, że kluczem jest dobre przygotowanie. Prowadzę sprawy od ponad 15 lat i wiem, że sukces zależy od dokumentacji, solidnych argumentów i znajomości procedur i regulacji. To właśnie dlatego klienci polecają mnie innym – bo rozumieją, że pomoc specjalisty zwiększa szansę na wygraną lub/i na poprawienie sytuacji w pracy.
Moja działalność – wsparcie dla pracowników i biznesu
Pracuję nie tylko z pracownikami, ale również z polskimi przedsiębiorcami prowadzącymi swoje firmy w Wielkiej Brytanii. Pomagam w tworzeniu dokumentacji kadrowej, kontraktów oraz procedur – tak, aby biznes działał zgodnie z prawem. Jako specjalista ds. Prawa Pracy autoryzowany przez FCA, pomagam w analizie sytuacji, rekomenduje praktyczne rozwiązania.
Prawo Pracy zmienia się dość często w Wielkiej Brytanii i ważne jest żeby być świadomym wszelkich obowiązujących regulacji. Kolejne zmiany, jedne z największych na przełomie dekad dotyczące Prawa Pracy w tym kraju zawarte w Employemnt Rights Bill, wejdą w życie już niedługo według obietnic Partii Pracy (Labour Party).
Przykłady z praktyki
- Kierowca ciężarówki, który miał wypadek był nieobecny w pracy z tego powodu przez kilka miesięcy. Był zdolny do pracy po okresie rehabilitacji. Pracodawca go zwolnił twierdząc, że nie jest zdolny do pracy (bez żadnych podstaw medycznych). Nasz klient wygrał sprawę na drodze sądowej o niesłuszne zwolnienie z pracy i otrzymał odszkodowanie z tego tytułu.
- Nasza klientka, która była zatrudniona jako sprzątaczka w kinie, przepracowała tam tylko 3 tygodnie, wygrała sprawę o dyskryminacje z powodu polskiej narodowości i otrzymała z tego tytułu rekompensatę finansową.
- Inny przykład spraw w jakich pomagamy dotyczył klientki, która była prześladowana przez kolegę w pracy (sexual harassment). Pracodawca nie rozwiązał problemu kiedy został zgłoszony. Pani X zaczęła cierpieć na depresję z powodu sytuacji w pracy. Jej język angielski nie był zbyt dobry na tamten czas. Zaczęła chorować na głęboką depresję, ucierpiało jej życie rodzinne. Sprawa wniesiona do sądu zakończyła się ugodą, nasza klientka otrzymała odszkodowanie finansowe.
- Pracownik magazynu cierpiący na chorobę układu immunologicznego, która aktywuje się w dużej mierze poprzez stres wygrał sprawę w sądzie pracy o dyskryminacje osoby niepełnosprawnej, nie stosowanie udogodnień (light duties jako reasonable adjustments). Podczas trwania postępowania sądownego ta osoba była cały czas zatrudniona przez tego pracodawce. Nadal tam pracuje ale sytuacja znacznie się poprawiła.
Podsumowanie – walcz o swoje prawa!
Każdy z nas zasługuje na godne traktowanie i szacunek w miejscu pracy. Walka o swoje prawa nie zawsze jest łatwa, ale daje ogromną satysfakcję. Pewne rozwiązania przynoszą spokój. Czasem jednak są sytuacje gdzie relacja pracownik-pracodawca zostaje złamana do tego stopnia, że nie da jej się już naprawić, za dużo się wydarzyło. Wtedy stosujemy inne rozwiązania włącznie z drogą sądową gdzie walczymy o rekompensatę.
Jako osoba od lat doradzająca i reprezentująca Polaków i inne społeczności w Wielkiej Brytanii mogę powiedzieć jedno: warto walczyć i nie poddawać się. Prawda i sprawiedliwość bardzo często stoją po stronie pracownika.
Zapraszamy do kontaktu. Nasza dewiza brzmi „Jesteśmy tu dla Ciebie!”
Obsługujemy wszystkich klientów zamieszkałych w Anglii i Walii. Wystarczy, że klient zadzwoni czy napisze. Po przeprowadzeniu szczegółowej konsultacji, możemy rozpocząć procedury. A to wszystko zdalnie, online bez konieczności wychodzenia z domu, podróżowania, bowiem drogą telefoniczną, video, email, whatsapp, zoom, teams, skype, messenger itp. To nie tylko oszczędność czasu ale też pieniędzy. Osoby z okolic Northampton zapraszamy do naszego biura. Konsultacja z analizą to tylko £250 – i wiesz jak realnie wygląda twoja sytuacja w świetle Prawa Pracy.
publikacja od Marty Wiśniewskiej
Kontakt:
Telefon: 075 044 89 806
E-mail: [email protected]
Strona: www.wisniewska-hrconsulting.com
Facebook: MW Employment Law
