Fot: Wikimedia Commons, M0tty, Oxfordian Kissuth
Słynne czerwone budki telefoniczne choć w zasadzie wyszły z użycia, to nawet w XXI wieku nadal pozostają jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Wielkiej Brytanii. Kto jest ich twórcą? Jaka jest ich historia? Zapraszamy do lektury!
W 1920 roku powstała pierwsza brytyjska budka telefoniczna – model K1. Co ciekawe, wcale nie jest ona czerwona, tylko biała z czerwonym wejściem. Została stworzona przez Pocztę Zjednoczonego Królestwa i stanowi niejako wstęp do historii swojej znacznie słynniejszej krewniaczki. Niewiele z "przodków" brytyjskiej ikony można jeszcze znaleźć na ulicach. W 2021 roku w Wielkiej Brytanii naliczono czternaście K1, z czego siedem znajdowało się w muzeach i kolekcjach muzealnych. Kolejne dwie znajdują się w Republice Irlandii. Siedem z czternastu zlokalizowanych w UK zostało umieszczonych na liście zabytków II stopnia przez Historic England. Jedną możecie znaleźć na Trinity Market w Kingston-upon-Hull, a inna zlokalizowana jest na Bembridge High Street, na Wyspie Wight.
W zasadzie historia "tej" brytyjskiej budki telefonicznej zaczyna się od konkursu na projekt wzorcowej budki telefonicznej zorganizowanego przez Royal Fine Art Commission. W efekcie konkursu wybrano projekt znanego architekta Gilesa Gilberta Scotta – na jego podstawie powstał popularny model K2. Budka była prosta i elegancka, z oszklonymi ścianami z trzech stron i dachem o kształcie płytkiej kopuły. Budki z tej serii wykonywane były z żeliwa i malowane na czerwono. Model K2 zaczęto powszechnie używać w Londynie.
Kim był twórca brytyjskich budek?
Twórcą słynnych brytyjskich budek telefonicznych był Giles Gilbert Scott. Można powiedzieć, że projektowanie miał niejako we krwi – pochodził z rodziny o dużych tradycjach architektonicznych. Niezwykle znanym architektem epoki wiktoriańskiej był jego dziadek George Gilbert Scott. Architektami byli też ojciec George Gilbert Scott (młodszy) i stryj John Oldrid Scott. Już w młodości praktykował u boku uczniów swego ojca.
Później pracował na rzecz uniwersytetów w Oksfordzie i Cambridge (zaprojektował m.in. nowy budynek Bodleian Library w Oksfordzie). Projektował także obiekty inżynieryjne i przemysłowe, w tym zbudowany w latach 40. most Waterloo Bridge na Tamizie oraz elektrownie Bankside i Battersea w Londynie.
Działalność Scotta była wielokrotnie doceniana: m.in. w 1912 r. został członkiem Royal Institute of British Architects, w 1918 r. został członkiem stowarzyszonym Royal Academy of Arts, a jej pełnoprawnym członkiem – w 1922 r. W 1924 r. otrzymał tytuł rycerski (po konsekracji katedry w Liverpoolu), a w 1925 r. złoty medal Royal Institute of British Architects. W 1944 r. otrzymał Order of Merit.
Jaka jest historia czerwonych budek telefonicznych?
W ciągu kolejnych kilku lat przygotowano kolejne modele słynnych czerwonych budek. K3 została również zaprojektowana przez "ojca" K2. Wykonaną ją z nieco innego materiału, który okazał się tańszy w produkcji. W przypadku K4 mieliśmy do czynienia z dwoma znacznymi usprawnieniami, a mianowicie z dołączoną na zewnątrz skrzynką pocztową i maszyną do stemplowania listów. Z kolei K5 była konstrukcją ze sklejki z metalową powierzchnią, wprowadzoną w 1934 roku. Przeznaczoną ją do użytku na wystawach. Nie wiadomo, ile sztuk wyprodukowano, a w dodatku mamy niewiele dowodów na to, że ten projekt wyszedł poza konstrukcję prototypu.
K6 została opracowana w 1935 roku z okazji srebrnego jubileuszu króla Jerzego V. Nowa wersja była redesignem K2, wersją zmniejszoną i uproszczoną, utrzymaną w stylu art déco, z mniejszą ilością elementów dekoracyjnych i z uproszczonymi ramami okiennymi. Jej masowa produkcja ruszyła w rok później. K6 był pierwszym projektem, który był szeroko stosowany poza Londynem, a wiele tysięcy zostało rozmieszczonych w praktycznie każdym mieście. Zastępowały one stare wersje i pojawiały się w nowych miejscach. W 1935 r. w Wielkiej Brytanii znajdowało się 19 tys. telefonów publicznych: do 1940 roku. dzięki K6 było ich już 35 tys.
Nowa generacja czerwonych budek
W niemal dwie dekady później, w 1959 roku architekt Neville Conder otrzymał zlecenie zaprojektowania nowej wersji czerwonej budki. Przedwojenny projekt miał już swoje lata i nastał czas najwyższy, aby zastąpić go czymś nowocześniejszym. K7 okazała się być jedynie prototypem, wstępem do K8. Ten model został wprowadzony w 1968 roku i był projektem Bruce'a Martina. Nie zastępowano nim starszych modeli, ale instalowano w nowych miejscach. W sumie na ulicach pojawiło się 11 tysięcy nowych budek. K8 zachował czerwony schemat kolorów, ale był to inny odcień czerwieni, a konkretnie – nieco jaśniejszy. Wkrótce "Poppy Red" stał się standardowym kolorem we wszystkich budkach.
Po prywatyzacji brytyjskiej poczty w 1980 r. pojawił się pomysł przemalowania budek na kolor żółty czyli firmowy kolor British Telecom. Wywołał on szeroką akcję sprzeciwu w brytyjskim społeczeństwie, w efekcie której zmian zaniechano. Wkrótce wprowadzono natomiast model budki KX100 (później także jego następców) zrywający z projektem Scotta, którym rozpoczęto zastępować starsze budki.
Współczesna sytuacja ikony brytyjskich ulic
Wobec zmniejszającego się zapotrzebowania na usługi publicznych telefonów, British Telecom prowadzi akcję Adopt a Kiosk, w ramach której odsprzedaje budki lokalnym społecznościom na inne cele za symbolicznego funta. Wiele z nich znalazło zastosowanie jako wiejskie mini-biblioteki. Są wykorzystywane także w innych celach, np. zrealizowano projekty wykorzystania budek jako zasilane energią słoneczną punkty ładowania telefonów komórkowych czy umieszczono w takiej budce defibrylator.
