Zarówno polskie, jak i brytyjskie tradycje i zwyczaje wielkanocne są bogate i różnią się ze względu na regiony. Elementem, który wydaje się łączyć oba kraje są religijne wydarzenia Triduum Paschalnego i Wielkanocy. Podstawowe różnice widać z kolei w takich szczegółach, jak podejście do świąt, zabawy świąteczne czy nazwy dni Wielkiego Tygodnia. Czy jednak są to istotne różnice?
Część z nas wyjeżdża na Święta Wielkanocne do Polski, a część zostaje na Wyspach. Niezależnie od tego, gdzie spędzamy ten czas, warto wiedzieć, jakie są różnice i podobieństwa między najważniejszymi tradycjami wielkanocnymi w Polsce i w Wielkiej Brytanii.
Zwyczaje i tradycje wielkanocne w Polsce i w Wielkiej Brytanii – porównanie
Ponieważ tradycje wielkanocne są bardzo bogate i zróżnicowane, na pewno nie znajdziecie tu wyczerpującego kompendium wiedzy o nich – znajdziecie jednak kilka przydatnych informacji i garść inspiracji do dalszego poszukiwania.
Generalne porządki
Wszyscy zgodzą się chyba co do tego, że powszechnym w Polsce „zwyczajem” świątecznym są generalne porządki. Czasem przerastają one rangą tzw. wiosenne porządki lub nawet je zastępują. Spora liczba osób w Polsce nie wyobraża sobie Wielkanocy bez umytych okien.
Czas urlopu
Dla kontrastu, wielu Brytyjczyków traktuje okres wielkanocny po prostu jako czas urlopu, kiedy można odpocząć od pracy, zrelaksować się czy wyjechać na wycieczkę za granicę.
Jak Wy spędzacie święta — bardziej po polsku czy bardziej po brytyjsku?
Pisanki
Oprócz porządków, przed Świętami przygotowuje się także pisanki, czyli jajka ozdabiane w dowolny sposób, najczęściej barwione. W Wielkiej Brytanii, obok pisanek, królują jaja czekoladowe.
Triduum Paschalne
Triduum Paschalne zarówno w Polsce, jak i w UK ma podobny przebieg i symbolikę. Rozpoczyna się ono w Wielki Czwartek, a kończy w Wielką Sobotę. Te trzy dni, poprzedzające główne święto, mają stanowić przypomnienie Męki Pańskiej oraz przygotować wiernych do najważniejszego chrześcijańskiego święta, które przypada w niedzielę.
W Wielki Czwartek (Maundy Thursday) zarówno w Polsce, jak i w Wielkiej Brytanii w kościołach odbywają się uroczyste liturgie, mające upamiętnić Ostatnią Wieczerzę, podczas której Chrystus ustanowił sakramenty eucharystii i kapłaństwa. Brytyjska nazwa tego dnia – Maundy Thursday – oddaje istotę obchodzonych wydarzeń poprzez słowo „Maundy”, które wywodzi się z języka francuskiego i oznacza m.in. „nakazanie” (czyli pośredni synonim „ustanowienia”).
Najbardziej charakterystycznym i symbolicznym wydarzeniem tego dnia jest moment, w którym kapłan myje stopy innym kapłanom, a czasem także zwykłym uczestnikom liturgii. Gest ten oznacza przyjęcie przez kapłana roli sługi i jest powtórzeniem tego, jak Chrystus zachował się wobec apostołów podczas Ostatniej Wieczerzy.
W Wielki Piątek (Good Friday), według tradycji, Chrystus umarł na krzyżu. W Polsce tego dnia obowiązuje post ścisły, czyli trzy posiłki, ale tylko jeden do syta i oczywiście – bez mięsa. W UK również tradycyjnie jada się tego dnia ryby, a niektórzy chrześcijanie w UK wybierają też post ścisły.
Co jest istotne w naszej ojczyźnie, a co na Wyspie?
W Wielki Piątek w kościołach na całym świecie milkną dzwony, organy i inne instrumenty muzyczne – ewentualny śpiew wykonywany jest a cappella. W świątyniach pojawiają się również symboliczne przedstawienia grobu pańskiego.
Wszechobecna cisza trwa aż do liturgii Wielkiej Soboty (Holy Saturday), która odprawiana jest w sobotę o zmroku. Podczas uroczystości kapłani dokonują poświęcenia wody i ognia.
Święcenie pokarmów
W Polsce w Wielką Sobotę, ale w godzinach porannych i wczesnym popołudniem, tradycyjnie święcimy również pokarmy, które zjemy podczas wielkanocnego śniadania w niedzielę. Koszyki wielkanocne przystraja się bukszpanem, dzierganymi serwetkami i innymi ozdobami stosownymi do okoliczności. W tradycyjnym polskim koszyku znajdziemy: cukrowego baranka, jajka, chleb, chrzan, sól, kiełbasę, masło oraz babkę – choć zawartość koszyka jest różna w różnych rejonach Polski.
Niedziela Wielkanocna
Dzień Zmartwychwstania – czyli najważniejsze chrześcijańskie święto każdego roku. Już o świcie w kościołach odprawiana jest uroczysta msza rezurekcyjna, podczas której głośno rozbrzmiewają dzwony. Tradycyjnie, po rezurekcji wierni idą do domów na świąteczne śniadanie. Śniadanie rozpoczynają wzajemne życzenia i dzielenie się jajkiem lub też każdym składnikiem święconki.
Jak te święta spędzają Brytyjczycy, a jak Polacy?
Tradycyjne zabawy
W niektórych regionach tradycyjnym wydarzeniem po śniadaniu jest „zajączek”, czyli drobne upominki dla każdego domownika. Najczęściej „zajączek” odbywa się w formie zabawy w poszukiwanie ukrytego „zwierzątka” z podpowiedziami typu „ciepło – zimno”. „Zajączki” chowane są w domach lub też w ogrodach.
Podobne szukanie zająca obywa się w UK, gdzie tradycyjnie dzieci otrzymują czekoladowe jajka, które mogą być puste w środku lub wypełnione kremem. W dawniejszych czasach podarowywano sobie ozdobione jaja ptasie.
Inna brytyjska tradycja związana z jajkami polega na turlaniu jaj w dół wzgórza. Zwycięzcą zostaje właściciel tego jajka, które pęknie jako ostatnie. Tradycję tę wciąż można zobaczyć w Preston w Lancashire, w północnej Anglii. Polskim odpowiednikiem zabawy jest „stukanie się jajkami” – uczestnicy stukają się wzajemnie jajkami, a wygrywa ten, którego jajko wytrzyma najwięcej uderzeń.
Poniedziałek Wielkanocny
W Polsce jest to tzw. lany poniedziałek, czyli jedyny dzień w roku, kiedy bezkarnie można oblać wodą kogo się chce. Z zabaw w polewanie najbardziej zwykle cieszą się dzieci, a dorośli uczestniczą w tym raczej tylko symbolicznie.
Tradycyjne symbole wielkanocne
Najbardziej powszechnymi symbolami Wielkanocy, zarówno w Polsce, jak i w UK są baranek, jajko oraz zając.
Baranek – symbol zmartwychwstałego Chrystusa,
Jajko – symbol nowego życia,
Zając – jego symbolika wielkanocna nie jest jasna; wiadomo jednak, że kiedyś był on m.in. znakiem płodności i odradzającej się na wiosnę przyrody. W Wielkiej Brytanii symbolika zająca związana jest z polowaniami na te zwierzęta, które rozpoczynały dawniej okres świąteczny.
