Gyros to potrawa kuchni greckiej. Zdaniem badaczy kulinarnych, potrawy typu gyros, arabska szałarma i podobne dania meksykańskie tacos al pastor, pochodzą od tureckiej potrawy doner kebab, wymyślonej w XIX wieku w mieście Bursa.
Greccy emigranci z Turcji spopularyzowali tę potrawę otwierając w Europie tysiące punktów sprzedaży, a także wzbogacając ją o wieprzowinę.
Mięso opiekane jest na wielkim rożnie, obracanym zwykle wokół pionowej osi. Po upieczeniu, stopniowo odcinane jest długim nożem, jako kawałki kilkucentymetrowej długości. Grecy swój gyros (który co prawda jest bardzo podobny do tureckich kebabów) robią inaczej i z innego mięsa.
Różnią się używane przez nich przyprawy. Prawdziwy grecki gyros ma inny, charakterystyczny, intensywny smak, który jest wynikiem długiego marynowania w mieszance przypraw, a dodatkowo Greków nie obowiązują ścisłe reguły islamu, więc mogą go robić z różnych rodzajów mięs.
Współcześnie jest to jedno z bardziej popularnych i najtańszych dań w Grecji typu fast food, podawane jest zwykle na wynos, z przybraniem tzatziki, kilkoma plastrami pomidorów, domowymi frytkami, zawinięte w pitę w formie rożka.
W wersji restauracyjnej gyros może być podany z sałatką wiejską choriatiki, zwaną także sałatką grecką. W wersji restauracyjnej pita często zapiekana jest silniej, następnie krojona na wiele kawałków. W wersji na wynos pita jest mniej zapieczona, by zachować elastyczność.
Wersja restauracyjna „sto trapezi” – do stołu, jest zwykle co najmniej dwukrotnie większa, może być nieco bogatsza w składniki i jest też co najmniej trzykrotnie droższa od wersji na wynos – „gia ekso”.
Do wyrobu gyrosa zwykle używa się szynki wieprzowej. Dodatkowo spotykany jest też gyros z kurczaka, gyros barani i cielęcy.
Składniki:
2 całe piersi z kurczaka
2 łyżeczki słodkiej papryki
1 łyżeczka zmielonej kolendry
1 łyżeczka majeranku
½ łyżeczki rozmarynu
1 łyżeczka suszonego oregano
¼ łyżeczki startej gałki muszkatałowej
½ zmielonego ziela angielskiego
4 ząbki czosnku
sól i pieprz
olej lub oliwa
do smażenia
Sposób wykonania:
Najważniejsza jest marynata. Na początku należy zmieszać wszystkie przyprawy, bo to one będą istotne w smaku gyrosa. Następnie możemy podzielić piersi na połówki (najlepiej wzdłuż), solidnie wetrzeć w nie zmiażdżony wcześniej czosnek i obsypać mieszanką przypraw.
Tak doprawione mięso odstawiamy, na nie mniej niż pół godziny (najlepiej na całą noc). Kiedy mięso będzie już dobrze przygotowane możemy rozgrzać olej (lub oliwę) na patelni i obsmażyć je z obu stron na dość dużym ogniu.
W trakcie smażenia trzeba jeszcze przykryć patelnię i zmniejszyć ogień (by nie spalić drobiu) i w ten sposób obsmażać z obu stron około kwadransa.
Kiedy mięso już będzie gotowe, odstawiamy je, by wystygło, a tłuszcz wraz z przyprawami, jakie zostały ze smażenia, odlewamy do osobnej miseczki i zachowujemy.
Usmażone i ostygnięte mięso należy pokroić na mniejsze paseczki i ponownie wrzucić na patelnię (z dużym ogniem pod nią) co jakiś czas dolewając odrobinę odstawionego oleju, tak by mięso nie było zbyt suche.
Takie smażenie dodatkowe powinno trwać około 8 minut. Teraz mamy już gotowy, prawdziwy grecki gyros. Można go podawać z frytkami i sałatkami, np. z tzatziki. Smacznego.
