Dla wielu jest to wyczekiwana zmiana. Dla innych przestawianie czasu powoduje chaos. Kiedy w tym roku przestawimy zegarki i pośpimy godzinę dłużej? Czy zmiana czasu jest jeszcze konieczna? Jak sobie radzić z negatywnymi skutkami przestawiania zegarków.
Zgodnie z dyrektywą UE ze stycznia 2001 r., zegarki z czasu letniego na zimowy zawsze przestawimy w ostatnią niedzielę października, czyli w tym roku 26 października. Zmiana czasu nastąpi w nocy z soboty na niedzielę z godziny 3:00 na godzinę 2:00.
Czas zimowy pozostanie z nami do ostatniej niedzieli marca roku następnego.
Dlaczego w ogóle zmieniamy czas dwa razy w roku?
Zmiana czasu pozwala „wydłużyć” wieczorne godziny światła użytkowego latem (czas letni), natomiast zimą wcześniej robi się ciemno. Historycznie argumentowano, że „oszczędza to energię elektryczną”, choć współczesne analizy wskazują, że efekt może być minimalny lub w niektórych warunkach nawet odwrotny.
Obecnie również wiadomo, że przesunięcie aktywności względem światła słonecznego może wpływać negatywnie na rytm dobowy – sen, czujność, samopoczucie. Zmiany czasu wymagają synchronizacji systemów (transport, IT, finanse) co jest uciążliwe.
Negatywne skutki przestawiania zegarków dla organizmu
Zmiana czasu o 1 godzinę zaburza tzw. rytm dobowy regulowany przez światło, melatoninę i kortyzol. Jesienią cofamy zegarek o godzinę, więc teoretycznie śpimy dłużej, ale w praktyce przez kilka dni organizm może „nie wiedzieć”, kiedy ma zasypiać i wstawać. Może się pojawić: senność, rozdrażnienie, gorsze skupienie, bóle głowy, a nawet spadek nastroju (częściej u osób z sezonową depresją – SAD – zobacz jak sobie radzić z depresją).
U części osób zwiększa się też ryzyko problemów sercowo-naczyniowych i drobnych wypadków w pierwszych dniach po zmianie czasu (potwierdzone w badaniach np. w Sleep Medicine Reviews 2020).
Jak złagodzić skutki zmiany czasu
Dostosuj rytm snu z wyprzedzeniem. Kładź się 10–15 minut później każdego dnia i wstawaj odpowiednio później. Dzięki temu organizm stopniowo „przestawi” zegar biologiczny i nie dozna szoku z dnia na dzień.
Otwórz żaluzje zaraz po przebudzeniu, wyjdź na krótki spacer do światła dziennego (nawet przy pochmurnej pogodzie). Światło hamuje wydzielanie melatoniny i „resetuje” rytm dobowy.
Pomaga też lampka do fototerapii (światło 10 000 lux, 20–30 min rano) – szczególnie przy objawach jesiennego obniżenia nastroju.
Jesienią dni stają się krótsze — to naturalny czynnik obniżenia energii. Staraj się spędzać minimum 30 min dziennie na dworze (nawet przy pochmurnej pogodzie). W weekend po zmianie czasu zaplanuj aktywność na zewnątrz – pomoże „ustawić” nowy rytm dnia.
Czas letni, czas zimowy – Polska
Wiele osób nie pamięta już, że w Polsce nie zawsze obowiązywała zmiana czasu dwa razy do roku. Na terenie Polski zmiana czasu została po raz pierwszy wprowadzona w okresie międzywojennym. Następnie obowiązywała ona jeszcze w latach 1946-1949 i 1957-1964. Na stałe zmiana czasu zagościła nad Wisłą w 1977 r., a dziś Polska stosuje w tym względzie dyrektywę UE ze stycznia 2001 r.
Zmiana czasu na świecie
Zegarki przestawia się w blisko 70 krajach na świecie, ale, co ciekawe, nie następuje to dokładnie w tym samym czasie. Jak już zostało wspomniane wyżej, w Unii Europejskiej zmiana czasu z zimowego na letni następuje w ostatnią niedzielę marca, a zmiana czasu z letniego na zimowy – w ostatnią niedzielę października.
Tymczasem w USA, Kanadzie i Meksyku zmiana czasu z zimowego na letni ma miejsce w drugą niedzielę marca, a zmiana czasu z letniego na zimowy – w pierwszą niedzielę listopada. Wcześniej niż w Polsce czas z letniego na zimowy przestawia się m.in. w Chile (pierwsza niedziela września), w Nowej Zelandii (ostatnia niedziela września), w Australii, Urugwaju i Paragwaju (pierwsza niedziela października) oraz w Brazylii (trzecia niedziela października). A inaczej w tych krajach wygląda także przejście z czasu zimowego na letni – we wspomnianym Chile, Australii i Nowej Zelandii ma to miejsce w pierwszą niedzielę kwietnia, w Paragwaju – w trzecią niedzielę marca, w Urugwaju – w drugą niedzielę marca, a w Brazylii – w trzecią niedzielę lutego.
Co dalej z zniesieniem zmiany czasu?
W 2018 roku Europejski Komisja zaproponowała zniesienie sezonowych zmian czasu w całej UE — tak by każdy kraj zdecydował, czy chce pozostawać na tzw. „czasie letnim” czy „zimowym” na stałe. Jednak nie podjęto jeszcze ostatecznej decyzji — Rada UE nie wypracowała wspólnego stanowiska, więc zmiany czasu nadal obowiązują.
Jednym z argumentów za zniesieniem zmian jest wpływ na zdrowie (zaburzenia rytmów dobowych), oraz kwestie ekonomiczne i logistyczne.
