Brytyjczycy masowo odkładają pieniądze na kontach oszczędnościowych ISA. W roku podatkowym 2023/24 wpłacono na nie rekordowe 103 miliardy funtów. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się konta gotówkowe (Cash ISA). Te przyciągnęły aż o 28 miliardów funtów więcej niż rok wcześniej. Jednak ten sukces oszczędnościowy ma swoją ciemną stronę. Okazuje się, że 129 tysięcy gospodarstw domowych z karą od HMRC straciło w sumie 102 miliony funtów z powodu nieautoryzowanych wypłat z kont Lifetime ISA (LISA).
Lifetime ISA – produkt z potencjałem czy pułapka?
LISA miała wspierać młodych ludzi w gromadzeniu kapitału na wkład własny do mieszkania albo w budowaniu oszczędności emerytalnych. Niestety, rzeczywistość pokazuje, że dla wielu okazała się pułapką.
W roku 2024/25 ponad 87 tys. osób wykorzystało LISA przy zakupie nieruchomości. Jednocześnie tysiące innych zostało zmuszonych do wcześniejszych wypłat. To natomiast wiązało się z dotkliwą 25-procentową karą, która w praktyce oznaczała utratę części własnych środków.
To właśnie przez te regulacje pojawił się problem. 129 tysięcy gospodarstw domowych z karą od HMRC nie tyle złamało zasady świadomie, co raczej znalazło się w sytuacji, w której system nie był dopasowany do ich realnych potrzeb.
Dlaczego kary rosną z roku na rok?
Skala problemu rośnie w zawrotnym tempie. Jeszcze kilka lat temu kary z tytułu nieautoryzowanych wypłat z LISA wynosiły kilka milionów funtów rocznie. W 2023/24 było to już 75 milionów. Natomiast rok później – rekordowe 102 miliony.
Przyczyn jest kilka:
- Wysokie stopy procentowe sprawiły, że wielu oszczędzających szukało szybkiego dostępu do gotówki.
- Presja kosztów życia zmusiła część gospodarstw do sięgnięcia po oszczędności wcześniej.
- Sztywne zasady LISA (limit ceny nieruchomości 450 tys. funtów, limity wiekowe, brak elastyczności) sprawiają, że produkt ten coraz częściej nie spełnia oczekiwań.
Efekt? Coraz więcej osób rezygnuje z systemu wbrew jego regułom – i płaci wysoką cenę.
Eksperci: czas na zmiany w systemie
Specjaliści od finansów alarmują, że obecne zasady LISA są anachroniczne i wymagają gruntownej reformy. Zdaniem ekspertów, 129 tysięcy gospodarstw domowych z karą od HMRC to sygnał ostrzegawczy, że system nie działa tak, jak powinien.
Rachael Griffin, doradczyni ds. planowania finansowego, podkreśla, że LISA to produkt „niespójny”. Głównie dlatego, że próbuje łączyć funkcję konta mieszkaniowego i emerytalnego. Natomiast w praktyce nie zapewnia realnych korzyści w żadnym z tych obszarów. Dodatkowo, kara 25% sprawia, że oszczędzający tracą więcej niż tylko bonus od państwa. Głównie dlatego, że uderza ona bezpośrednio w ich własne pieniądze.
129 tysięcy gospodarstw domowych z karą od HMRC. Czy LISA straci zaufanie Brytyjczyków?
Rosnące kary i brak elastyczności powodują, że coraz więcej osób kwestionuje sens posiadania konta Lifetime ISA. Rekordowe kwoty wpłacane na zwykłe konta gotówkowe ISA pokazują, że Brytyjczycy wolą krótkoterminowe bezpieczeństwo niż ryzykowanie utraty środków przy nieprzewidzianych sytuacjach.
Jeśli rząd i HMRC nie zdecydują się na reformę zasad, LISA może przestać być atrakcyjnym narzędziem do budowania bezpieczeństwa finansowego. Dlatego przypadek 129 tysięcy gospodarstw domowych z karą od HMRC jest symbolem porażki nieudanego produktu finansowego.
