Ilustracje w tekście: Getty Images
W naszej ojczyźnie z przypadającymi w listopadzie świętami Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym wiążą się tradycje, do których Polacy są przywiązani. A jak rzecz ma się w Wielkiej Brytanii? W jaki sposób Brytyjczycy obchodzą uroczystości religijne przypadające na dni 1 listopada i 2 listopada?
W Polsce obchody związane ze świętem Wszystkich Świętych cieszą się dużą popularnością i są ważną datą niemal dla wszystkich. To katolickie święto jest obchodzone ku czci wszystkich chrześcijan, którzy osiągnęli stan zbawienia i przebywają w niebie. Co roku jest obchodzone w dniu 1 listopada, a dzień później obchodzone są Zaduszki (Dzień Zaduszny lub Święto Zmarłych), a więc obchód liturgiczny poświęcony wszystkim zmarłym.
To właśnie na 2 listopada zasadniczo przypadają wszystkie zwyczaje związane, które wiążą się ludowymi uroczystościami ku czci zmarłych, wywodzącymi się z wierzeń pogańskich lub obrzędowości przedchrześcijańskiej. Jednak w naszej ojczyźnie te tradycje przenikają się ze świętem Wszystkich Świętych i często odprawiane są dzień wcześniej.
Czy Brytyjczycy obchodzą święto zmarłych?
Polacy przywiązani do swoich tradycji nawiedzają cmentarze, przyozdabiają groby oraz zapalają na nich znicze. Praktyka ta związana jest z przedchrześcijańskim zwyczajem rozpalania ognisk na mogiłach, obejściach i rozstajach dróg. We wschodnich częściach Polski urządzano w Zaduszki uczty, spożywane w domach lub na grobach, aby zapewnić sobie przychylność zmarłych i pomóc im w osiągnięciu spokoju. W Polsce zachodniej pod kościoły i na cmentarze przynoszono jedzenie, które rozdawano żebrakom (dziadom kościelnym), prosząc ich o modlitwę za zmarłych z rodziny ofiarującego.
Szczególną rolę w wyobraźni i obrzędowości ludowej odgrywała noc z 1 na 2 listopada, między uroczystością Wszystkich Świętych a Dniem Zadusznym, zwana nocą zaduszkową. W całej Polsce uważano, że tej nocy dusze zmarłych, uwolnione z czyśćca, powracają aż do świtu na ziemię i błąkają się po rozstajnych drogach, cmentarzach czy uroczyskach – szukając pomocy, modlitwy lub ofiary.
1 i 2 listopada na Wyspach — jak wyglądają?
Przeciętny Brytyjczyk zapytany o „święto zmarłych” na 90% odpowie, że chodzi o Halloween, a więc o obrzędy, które mają miejsce w nocy z 31 października na 1 listopada, popularne w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Irlandii, Australii i wywodzące się z zupełnie innych tradycji. Czy jednak na Wyspach w jakiś sposób obchodzi się „prawdziwe” święto zmarłych?
Zacznijmy od tego, iż Halloween polegające na przebieraniu się za różne straszne, choć nie tylko, postacie, cieszy się w UK ogromnym powodzeniem. Dość powiedzieć, że ugruntowany w anglojęzycznej kulturze popularnej zwyczaj, mimo że samo w sobie żadnym świętem urzędowym nie jest, to cieszy się po święcie Bożego Narodzenia największą popularnością. To dzień, w którym dzieciaki zbierają słodycze, a dorośli ostro imprezują w przebraniach.
Mimo że nie są zbyt dobrze znane i są niespecjalne popularne, to religijne święta brytyjskie, będące odpowiednikami polskiego Dnia Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego, istnieją. Jednak ani podczas All Saints` Day (przypadające na 1 listopada), ani w trakcie All Souls` Day (święto obchodzone w dniu 2 listopada) w UK nie ma znanego z polskiej obyczajowości zwyczaju odwiedzania grobów bliskich, aby zapalić znicze i złożyć kwiaty. Wizyty na cmentarzu składane są zwykle w rocznicę śmierci bliskich.
Jakie na Wyspach są tradycje związane z All Saints` Day i All Souls` Day?
Przez wielu bardziej religijnych Brytyjczyków — członków kościoła anglikańskiego — Halloween jest oceniane podobnie, jak w naszej ojczyźnie. „Jest przejawem amerykanizacji kultury. Dla mnie jest to święto ciemności. Przynosi ignoranckie podejście do śmierci i przeznaczenia” – komentował ojciec Matthew Catterick. Warto również dodać, że według oficjalnych wytycznych Church of England Święto Zmarłych można obchodzić również w niedzielę między 30 października, a 5 listopada. Jego symbolami są wiązka pszenicy, ręka Boga, korona oraz symbole poszczególnych świętych.
Z kolei Zaduszki są obchodzone w kościele anglikańskim od niedawna. Pojawiły się po I wojnie światowej, w 1920 roku, gdy ideologicznie zbliżono się do kościoła rzymskokatolickiego. Oficjalnie ten dzień nazywany jest The Commemoration of the Faithful Departed. „Odprawiamy mszę. Prosimy wiernych o wypisanie imion zmarłych, za których chcieliby się pomodlić. Ja daję wiernym małe świeczki do zapalenia i złożenia na ołtarzu w intencji tych, którzy odeszli” – dodaje Catterick.
Czy Brytyjczycy zapalają znicze na cmentarzach?
Warto również dodać, ze w średniowieczu istniał zwyczaj dotyczący tzw.: „soul cakes”. Ubożsi ofiarowali modlitwę za zmarłych, w zamian za pieniądze lub rzeczone „ciastka duszy”. Wierzono, że za każde zjedzone ciastko jedna dusza uwalniała się z czyśćca. Być może właśnie w związku z tym, że dzieci chodziło po domach i prosiły o „soul cakes” wziął się zwyczaj halloweenowy związany z „trick or treat”.
